پس لرزه
+0 به یه نپس لرزه زلزلهای است که پس از زلزله اصلی، (mainshock) رخ میدهد. پس لرزه
در منطقه همان شوک اصلی است، اما همیشه از لحاظ قدرت کوچکتر است. اگر پس
لرزه بزرگتر از شوک اصلی باشد، پس لرزه به عنوان شوک اصلی و شوک اولیه
اصلی به عنوان Aftershock نامگذاری میشود. پس لرزهها زمانی به وجود
میآیند که پوسته در اطراف صفحه گسل جابهجا شده با اثرات شوک اصلی تطبیق
داده میشود.
پس لرزه
+0 به یه نپس لرزه زلزلهای است که پس از زلزله اصلی، (mainshock) رخ میدهد. پس لرزه
در منطقه همان شوک اصلی است، اما همیشه از لحاظ قدرت کوچکتر است. اگر پس
لرزه بزرگتر از شوک اصلی باشد، پس لرزه به عنوان شوک اصلی و شوک اولیه
اصلی به عنوان Aftershock نامگذاری میشود. پس لرزهها زمانی به وجود
میآیند که پوسته در اطراف صفحه گسل جابهجا شده با اثرات شوک اصلی تطبیق
داده میشود.
خوشههای زلزله
+0 به یه نبیشتر زمین لرزهها از لحاظ مکان و زمان به یکدیگر مربوط هستند. بیشتر
خوشههای زلزله شامل لرزشهای کوچکی هستند که یا به میزان کم خسارت وارد
میکند یا خسارتی ندارد، اما تئوری وجود دارد که زلزله میتواند در یک
الگوی منظم تکرار شود.
زلزلهها و فعالیتهای آتشفشانی
+0 به یه نبعضی از زلزلهها در مناطق آتشفشانی رخ میدهند، آنها توسط حرکت ماگما در آتشفشانها ایجاد میشوند. چنین زلزلههایی میتوانند به عنوان هشدار دهندهای زود هنگام فوران آتشفشانی را خبر دهند، مانند زلزلهها در طول فوران کوه سنت هلن در ۱۹۸۰. زیاد شدن زلزلهها در اطراف یک آتشفشان فعّال میتواند به عنوان نشانهای برای قریبالوقوع بودن فعالیت آتشفشانی باشد. زیاد شدن فعالیت لرزهای قبل از فوران یک آتشفشان میتواند توسط زلزله نگارها و دستگاههای شیبسنج (tiltimeters)ثبت شوند.
کانون-کم عمق و کانون-عمیق زلزله
+0 به یه ناکثر زلزله تکتونیکی در حلقه آتش درعمقی کمتراز دهها کیلومتر ناشی میشوند. زلزلههای درعمق کمتر از ۷۰ کیلومتر به عنوان زمین لرزهها ی کانون-کم عمق طبقهبندی میشوند، در حالی که با فاصله کانونی بین ۷۰ و ۳۰۰ کیلومتر معمولاً 'کانون-میانی ' یا 'زلزله متوسط عمق' نامیده میشوند. در مناطق فرورانش، جایی که پوسته اقیانوسی مسن تر و سردتر در بشقاب تکتونیکی دیگر میرود، زلزلهها ممکن است در عمق بسیار بیشتری (در محدوده ۳۰۰ تا ۷۰۰ کیلومتر) رخ دهند. این نواحی مرتعش فعال همراه با فرورانش به عنوان مناطق (Wadati - Benioff) شناخته شدهاست. کانون-عمیق زلزلهها در عمق زیاد میباشند که در آن ناحیه، سنگ کره با توجه به درجه حرارت بالا و فشار دیگر شکننده نیست. مکانیسم احتمالی برای نسل کانون-عمیق زلزلهها ناشی از اولین تحت تغییر فاز به ساختار صلبی است.
زمین لرزههای دور از مرزهای صفحهها
+0 به یه ناز آنجایی که مرزهای صفحهها در درون سنگ کره قارهها رخ میدهد، تغییر شکل در منطقهای بسیار بزرگتر از مرز صفحه پخش شدهاست. مانند تبدیل قارهای گسل سان آندریاس، بسیاری از زمین لرزهها به دور از مرز صفحه رخ میدهند و به گونههای توسعه یافته در منطقه وسیع تری از تغییر شکل ناشی از نا منظمی در رابطه با گسل ردیابی هستند (به عنوان مثال منطقه «بزرگ خم».) زلزله نورتریج با جنبش در رانش کوه درون چنین منطقهای در ارتباط بود. مثال دیگر مرز صفحه همگرا و بهشدت مایل بین پلیت عربی و اوراسیا است که بخشی از شمال غربی کوههای زاگرس میباشد. تغییر شکل در ارتباط با مرز این صفحه به پوستهٔ تقریباً خالص که جنبشهای عمود بر مرز در منطقه وسیعی درجنوب غربی و حرکات تقریباً خالص ضربهای- لغزشی در امتداد گسلهای اصلی نزدیک به مرز واقعی صفحهها تقسیم میشود. این توسط مکانیسم کانونی زمین لرزه نشان دادهاست. همه صفحات تکتونیکی میدان تنش داخلی ناشی از تعاملات خود با صفحات مجاور و بارگیری یا تخلیه رسوبی دارند. (به عنوان مثال deglaciation.) این تنشها ممکن است برای ایجاد شکست در امتداد گسل صفحههای موجود کافی باشند، و زلزلههای میان صفحهای را ظاهر کنند
انواع گسل زلزله
+0 به یه نسه نوع عمده از گسل وجود دارد که ممکن است موجب زلزله بشوند: نرمال، معکوس (محوری) و ضربهای-لغزشی. گسلهای نرمال و معکوس نمونههایی از شیب - لغزش هستند، که در آن جابه جایی در امتداد گسل در جهت شیب و حرکت بر روی آنها شامل مؤلّفهٔ عمودی میشود. گسل نرمال عمدتاً در حوزههایی رخ میدهد که پوسته مانند مرز واگرا در حال تمدید شدن است. گسل معکوس در مناطقی که پوسته مانند مرز همگرا در حال کوتاه شدن است رخ میدهد. گسلهای ضربهای - لغزشی ساختمانهای شیب داری دارند که دو طرف گسل به صورت افقی در کنار یکدیگر میلغزند؛ مرزهای تبدیلی نوع خاصی از گسل ضربهای – لغزشی هستند. زلزلههای بسیاری ناشی از جنبش در گسلهایی هستند که شامل هر دو نوع شیب - لغزش و ضربهای- لغزشی است، این لغزش به عنوان مورب شناخته شدهاست.
زلزلههای طبیعی
+0 به یه نزلزلههای تکتونیکی در هر جای زمین که در آن انرژی کرنشی کشسانی به میزان کافی برای گسترش شکستگی در امتداد صفحهٔ گسل ذخیره شده باشد، رخ خواهند داد. در مرزهای صفحههای پوسته زمین که بزرگترین صفحههای گسل روی زمین را ایجاد میکنند، صفحات کنار یکدیگر حرکت یکنواخت و (aseismically) خواهند داشت اگر هیچ بینظمی یا ناهمواری در امتداد مرزهای آنها که باعث افزایش مقاومت اصطکاکی میشود، وجود نداشته باشد. بیشتر مرزها دارای این ناهمواریها هستند و این منجر به رفتار چوب – لغزشی (stick-slip behavior) میشود. هنگامی که مرزهای صفحه قفل شده باشد، ادامهٔ حرکت نسبی بین صفحات منجر به افزایش تنش و در نتیجه افزایش انرژی انباشته شده در تودههای نزدیک سطح گسل میشود. این افزایش ادامه مییابد تا زمانی که تنش افزایش یافته به اندازهای کافی برسد و از طریق شکستن ناهمواریها، ناگهان از بخش قفل شدهٔ گسل اجازه لغزش بیابد و انرژی ذخیره شده را آزاد کند. این انرژی به صورت امواج لرزهای آزاد شده و تابیده شدن گرمای اصطکاکی سطح گسل، و شکستن سنگ آزاد میشود که در نتیجه باعث ایجاد زلزله میشود. این روند تدریجی ساخت تنش و کرنش که موجب شکست ناگهانی و تولید زلزله است به عنوان نگرهٔ بازگشت کشسان (elastic rebound theory) خوانده میشود. تخمین زده میشود که تنها ۱۰ درصد یا کمتر، از کل انرژی زلزله به صورت انرژی لرزهای آزاد میشود. بیشترین بخش انرژی زلزله صرف شکستگی سنگها یا تبدیل به حرارت تولید شده توسط اصطکاک میشود؛ بنابراین، زمین لرزه انرژی کرنشی نهفتهٔ کشسانی زمین نزدیک گسل را کاهش میدهد و درجه حرارت آن را افزایش میدهد، اگرچه این تغییرات نسبت به جریان همرفت و رسانایی گرمای خارج شده از اعماق زمین ناچیزاست.
توصیههای لازم هنگام وقوع زلزله
+0 به یه نیکی از کارهای مهم آن است که خود را آماده کنیم تا در صورت وقوع زلزله، بدانیم باید چه کار کنیم. آماده بودن و دانستن اینکه موقع زلزله چه کاری باید انجام داد، میتواند در صورت وقوع زلزله بعدی جان بسیاری از افراد را نجات دهد.[۲]
زمان وقوع زلزله قبل از هر چیز آرامش خود را حفظ کنید. ترس و وحشت، سرعت عمل و صحت رفتار شما را کاهش میدهد. پس با اعتماد به نفس به سرعت نکات ایمنی را انجام دهید.[۳]
دورۀ متوسط یک زمینلرزه زیر ۳۰ ثانیه است، اما برای زلزلههای شدیدتر این زمان میتواند به چند دقیقه نیز برسد.[۴]
به محض احساس وقوع زلزله، اگر ساختمانی یک طبقه است و نزدیک در خروجی هستید، سریعاً از آن خارج شوید و به فضای باز بروید.[۳]
در صورتی که در ساختمان اداری چندین طبقه یا در مدرسه هستید، هر چه زودتر به زیر میز تحریر پناه ببرید و به طرف راههای خروجی هجوم نبرید، زیرا ممکن است همه همین تصمیم را داشته باشند و پلکانها شکسته یا با جمعیت مسدود شده باشند.[۵]
سعی کنید زیر یک میز پناه بگیرید.[۲]
زیر میز محل مناسبی برای پناهگیری است. در کلاس مدرسه زیر میز تحریر خود پناه ببرید.[۳]
اگر به میز دسترسی ندارید به کنار دیواری بروید و به آن بچسبید.[۳]
مثلث زندگی: در سایۀ لوازم خانه مانند کنار مبل، یخچال، ماشین لباسشویی و ... پناه بگیرید تا در صورت ریختن آوار در فضای بین وسیله و آوار (مثلث زندگی) محفوظ بمانید.
اگر خارج از ساختمان هستید، از نزدیکشدن به ساختمانهای بلند، دیوارها و دیگر اشیایی که ممکن است فرو بریزد اجتناب کنید.[۵]
اگر داخل ساختمان هستید، مواظب افتادن آجر، لوستر و سایر وسایلی که ممکن است بلغزند یا واژگون شوند، باشید. از پنجرهها و آیینهها فاصله بگیرید و در صورت احساس خطر به زیر میز، تختخواب، میان چارچوبهای محکم درب - که شیشه و پنجره ندارند - یا به گوشهای دور از پنجرهها پناه ببرید.[۵]
محل امنی در داخل ساختمان انتخاب کرده و تا پایان لرزهها در آنجا پناه بگیرید.[۳]
قبل از اتمام لرزهها سعی کنید از محل خارج شوید.[۵]
سعی کنید تا وقتی تکانها رفع نشده سر جای خود بمانید. سپس در کمال خونسردی و نظم محل را ترک کنید.[۲]
یکی از مهمترین کارهایی که قبل از وقوع زمینلرزه باید انجام دهید، تهیه جعبۀ کمکهای اولیه و انتخاب جای مناسب و ایمن برای دسترسی آسان به آن است.
زمان وقوع زلزله قبل از هر چیز آرامش خود را حفظ کنید. ترس و وحشت، سرعت عمل و صحت رفتار شما را کاهش میدهد. پس با اعتماد به نفس به سرعت نکات ایمنی را انجام دهید.[۳]
دورۀ متوسط یک زمینلرزه زیر ۳۰ ثانیه است، اما برای زلزلههای شدیدتر این زمان میتواند به چند دقیقه نیز برسد.[۴]
به محض احساس وقوع زلزله، اگر ساختمانی یک طبقه است و نزدیک در خروجی هستید، سریعاً از آن خارج شوید و به فضای باز بروید.[۳]
در صورتی که در ساختمان اداری چندین طبقه یا در مدرسه هستید، هر چه زودتر به زیر میز تحریر پناه ببرید و به طرف راههای خروجی هجوم نبرید، زیرا ممکن است همه همین تصمیم را داشته باشند و پلکانها شکسته یا با جمعیت مسدود شده باشند.[۵]
سعی کنید زیر یک میز پناه بگیرید.[۲]
زیر میز محل مناسبی برای پناهگیری است. در کلاس مدرسه زیر میز تحریر خود پناه ببرید.[۳]
اگر به میز دسترسی ندارید به کنار دیواری بروید و به آن بچسبید.[۳]
مثلث زندگی: در سایۀ لوازم خانه مانند کنار مبل، یخچال، ماشین لباسشویی و ... پناه بگیرید تا در صورت ریختن آوار در فضای بین وسیله و آوار (مثلث زندگی) محفوظ بمانید.
اگر خارج از ساختمان هستید، از نزدیکشدن به ساختمانهای بلند، دیوارها و دیگر اشیایی که ممکن است فرو بریزد اجتناب کنید.[۵]
اگر داخل ساختمان هستید، مواظب افتادن آجر، لوستر و سایر وسایلی که ممکن است بلغزند یا واژگون شوند، باشید. از پنجرهها و آیینهها فاصله بگیرید و در صورت احساس خطر به زیر میز، تختخواب، میان چارچوبهای محکم درب - که شیشه و پنجره ندارند - یا به گوشهای دور از پنجرهها پناه ببرید.[۵]
محل امنی در داخل ساختمان انتخاب کرده و تا پایان لرزهها در آنجا پناه بگیرید.[۳]
قبل از اتمام لرزهها سعی کنید از محل خارج شوید.[۵]
سعی کنید تا وقتی تکانها رفع نشده سر جای خود بمانید. سپس در کمال خونسردی و نظم محل را ترک کنید.[۲]
یکی از مهمترین کارهایی که قبل از وقوع زمینلرزه باید انجام دهید، تهیه جعبۀ کمکهای اولیه و انتخاب جای مناسب و ایمن برای دسترسی آسان به آن است.
ریشهٔ واژهٔ زلزله
+0 به یه نزلزله واژهای از ریشه عربی زلزل به معنی لرزش است. در گذشته زلزله را بومهن مینامیدند که برگرفته از بوممثنه مرکب از بوم (زمین) و مثنه (حرکت) به معنی حرکت زمین است